Goede ventilatie en effectieve luchtreinigers kunnen virusdeeltjes (zoals COVID-19) in de lucht verminderen. Daarnaast helpt ventileren tegen het verspreiden en inademen van fijnstof wat verschillende gezondheidseffecten kan hebben. Ook niet geheel onbelangrijk, een schone lucht bevordert de leerprestaties. Gezonde lucht is dus belangrijk voor kinderen en studenten. Toch, is de ventilatie op veel scholen nog niet optimaal. Het kabinet heeft daarom €360 miljoen beschikbaar gesteld om scholen te helpen met de ventilatie op orde te krijgen (meer informatie en hier). Deze aanvraag kun je bijvoorbeeld gebruiken voor een ventilatiesysteem en/of voor klimaatsensoren (bron). Maar voordat we de subsidieformulieren in gaan vullen is het misschien goed om te begrijpen wat een gezond binnenklimaat precies inhoudt. Welke factoren spelen er mee? En hoe kun je met sensoren het binnenklimaat van je gebouw beter begrijpen, en gezonder maken?
Wat is een gezond binnenklimaat?
Aan de lucht kun je van alles meten. Je kunt bijvoorbeeld kijken naar de luchtvochtigheid, het fijnstof in de lucht, de vluchtige organische stoffen (VOs), de temperatuur of de CO2 (koolstofdioxide). Volgens Deltaplan Ventilatie Onderwijs is CO2 en O2 (zuurstof) het meest belangrijk voor scholen omdat het wetenschappelijk bewezen is dat een gebrek aan zuurstof leidt tot verminderde leerprestaties en alertheid (bron). Al wordt fijnstof, zeker in steden, ook steeds belangrijker. Het is misschien goed om aan te geven dat studies eigenlijk altijd CO2 meten met sensoren omdat dit gemakkelijker is dan het meten van O2. Deze CO2 en O2 zijn gelukkig elkaars inverse; als mensen O2 inademen, ademen ze CO2 uit, waardoor je (over het algemeen) een gezond binnenklimaat kan afleiden aan het CO2-percentage in de lucht. Het CO2-percentage wordt aangegeven met ppm (parts per million). Hoe hoger het CO2-percentage, hoe ongezonder de lucht, waarbij waardes boven de 1000 ppm vaak worden gezien als matig tot slecht.
Factoren die meespelen
Er zijn verschillende factoren die meespelen aan de kwaliteit van het binnenklimaat. Ten eerste beïnvloeden het type ventilatiesysteem, de werking, en het gebruik ervan de kwaliteit van het klimaat in de schoolgebouwen (lees de handige Handreiking optimaal ventileren op scholen). Er bestaan bijvoorbeeld volledig geautomatiseerde ventilatiesystemen waar de docent geen omkijken naar heeft, maar bij de meeste systemen is er enige vorm van handelen gewenst (als het openen van ramen of juist niet). Natuurlijk speelt het type ventilatiesysteem een hele grote rol voor een gezond binnenklimaat. Terwijl het gebruik ervan net zo belangrijk is. Daarnaast speelt de bezetting ook een rol. Hoe meer studenten per kubieke meter, hoe sneller de CO2 stijgt. In populaire kleine lokalen zullen de CO2-waarden erg snel stijgen, wat een ventilatiesysteem niet altijd aankan. Daarnaast is het type activiteit van studenten ook nog van invloed. Als ze actiever zijn (door bijvoorbeeld traplopen) consumeren ze meer zuurstof en stoten ze meer CO2 uit, wat dus een negatief effect heeft op het klimaat. Daarnaast heeft het buitenklimaat ook een invloed op het binnenklimaat. Een warme dag of een drukke spits rond het gebouw heeft bijvoorbeeld veel invloed op bepaalde dagen en momenten gedurende de dag. Daarnaast spelen nog vele andere factoren een rol in de CO2-percentages zoals klimaatverandering, rookgedrag, het gebruik van machines, kookstellen, en planten (bron).
CO2-waarden onderzoeken
Al met al is een gezond binnenklimaat dus afhankelijk van een cocktail van factoren. Het meest effectief is dan misschien om het andersom te benaderen en de CO2-waarden als startpunt te nemen. Door klimaatsensoren in het gebouw te installeren kun je de hele dag meten en ben je niet afhankelijk van een momentopname of één subjectieve melding. Sensoren geven een goede indicatie van wat er daadwerkelijk gebeurt in jouw gebouw en kun je klachten vergelijken met daadwerkelijke CO2-waarden. Dit onderzoek (op pg. 11) bevestigt dat bij hogere CO2-waarden het aantal klachten inderdaad toeneemt. Door over de dagen en weken heen te meten ga je patronen ontdekken en onderzoeken waar, en wanneer de CO2-waardes het dak uit reizen. Elk gebouw heeft namelijk een zekere ritmiek in de CO2-waardes waardoor je piekmomenten en pieklocaties gemakkelijk kunt gaan herkennen, voorspellen en voorkomen. Vervolgens is het een kwestie van langslopen en de oorzaken isoleren. Was het de docent die alles dichthoudt, waren er te veel studenten in het lokaal, of werkt het ventilatiesysteem niet goed hier?
Cocktails van factoren, een casus
Door de CO2-waarden in jouw gebouw te onderzoeken kun je herleiden wat de cocktails zijn die leiden tot hoge pieken in de CO2-waarden. Een goed voorbeeld van een slecht voorbeeld vond plaats op het openingssymposium van de “IWP Healthy Workplace” bij de Hanzehogeschool Groningen waar Measuremen medeoprichter van was (lees het volledige artikel). Voor dit project hadden we klimaatsensoren opgehangen die live de klimaat-waarden lieten zien aan de bezoekers op een inzichtelijk dashboard. Het was een warme dag, er waren veel bezoekers, en het was een kleine ruimte (zie afbeelding). Binnen no-time zagen we de CO2-waarden naar 1301 ppm vliegen en zat de temperatuur op 25,4°C. Het was een leuke opening, maar we merkten dat het zweet al snel uitbrak en de gegadigden met hun hoofd al bij het koude drankje op de borrel zaten.
Conclusie
Het gebruik van klimaatsensoren en dashboards geeft direct inzichtelijke feedback waarmee je je eigen gebouw kunt gaan begrijpen. Het inzien van de data creëert bewustwording van hetgeen wat zo ontastbaar en onzichtbaar is: lucht. De data maakt de dynamiek van het binnenklimaat helder door de CO2-patronen te laten zien. Per locatie kun je de beïnvloedende factoren gemakkelijk bepalen, en door op onderzoek uit te gaan kun je effectief aanpassingen doen. Hiermee kunnen sensoren efficiënt bijdragen aan een gezond binnenklimaat. Wij zijn in ieder geval erg blij dat het kabinet hier aandacht voor heeft.
Bronnen infographic:
- Plant: https://www.saveonenergy.com/resources/uk-energy
- Mens:https://www.nrdc.org/onearth/waiting-exhale
- Computer: https://www.cnet.com/news/curbing-the-co2-that-comes-from-pc-use/
- Basis-waarden:https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160412018312807
- Riscowaarden: https://www.poraad.nl/system/files/corona/handreiking_coronavirus_ventilatie_verwarming_en_koeling.pdf
